“Ik moest eerst even op Google zoeken, hoor! Wat is nou precies een circulaire economie?”
Dit krijg ik vaak te horen wanneer ik vertel over mijn website OverCirculair. Hoe leg je dat uit aan mensen die in hun dagelijks leven daar eigenlijk niet zo mee bezig zijn? Hieronder een poging.
Vroeger en nu
Vroeger werden veel meer producten hergebruikt. In die tijd was materiaal vaak duurder en was men er zuinig op. Arbeid was toen goedkoper dan nu. Een fietsband werd geplakt en kon weer een tijdje mee. Het koffiezetapparaat werd gerepareerd zodat je geen nieuwe hoefde te kopen. In de jaren negentig veranderde dit. Materiaal werd goedkoper en arbeid relatief duur. De aandacht voor hergebruik ebde weg. Het werd bijvoorbeeld vaak goedkoper een nieuw koffiezetapparaat te kopen dan het te laten repareren. Tegenwoordig staat hergebruik en recycling weer steeds meer op het netvlies, maar nu vanuit een duurzaamheidsgedachte.
Walter Stahel
Walter Stahel – een van de grondleggers van de circulaire economie – zei in 1982 al het volgende: “De economische doelstelling van de circulaire economie is om de hoogst mogelijke gebruikswaarde voor de langst mogelijke tijd te creëren, terwijl zo weinig mogelijk materiële middelen en energie worden verbruikt.” We willen dus dat een product zo lang als mogelijk zo goed als mogelijk werkt. Voor het maken van dat product willen we zo weinig mogelijk grondstoffen en energie verbruiken. Hij spreekt over het inertia (traagheids) principe.
Natuurlijke kringloop
Bij een circulaire economie gaat het erom een systeem te ontwikkelen dat bruikbaar blijft in de toekomst. De inspiratie voor de circulaire economie komt uit de natuurlijke kringloop. Daar is afval van de ene soort het voedsel voor de andere soort. Energie wordt geleverd door de zon. In een volledige circulaire economie is er ook geen afval. Alles wat vroeger afval heette is grondstof voor producten. Grondstoffen en materialen moeten dus zo zorgvuldig en zo lang mogelijk worden gebruikt en hergebruikt.
Slimme oplossingen
In een circulaire economie kunnen de componenten waar een product uit bestaat op een makkelijke manier weer uit elkaar gehaald worden en daarna weer gebruikt worden als onderdeel, materiaal of grondstof. Wanneer er toch nieuwe grondstoffen en materialen nodig zijn dan staat hernieuwbaarheid daarvan voorop.
In een circulaire economie vervangt een dienst (de functie/het resultaat) het bezit van een product waardoor producenten de verantwoordelijk en het belang houden voor het product en de grondstoffen gedurende hun levenscyclus.
Een circulaire economie is dus een economisch model waarin de nadruk ligt op het zo lang mogelijk in gebruik houden van materialen en het behouden of zelfs verbeteren van de waarde van deze materialen door middel van slimme oplossingen.
De perfecte circulaire economie
In een circulaire economie worden in de perfecte situatie alle materialen telkens opnieuw gebruikt zonder verspilling en zonder afval. Voor de energie die nodig is om producten te maken gebruiken we dan hernieuwbare energie zoals wind, water en zon.
De circulaire economie is gebouwd op zes principes die met elkaar in evenwicht moeten zijn binnen het systeem: materialen, energie, water, maatschappij, gezondheid en welvaart.
In ons huidige (lineaire) economie worden producten gemaakt, gebruikt en weggegooid. In een circulaire economie ligt de nadruk op het zo lang mogelijk in gebruik houden van materialen. Dit kan door materialen te hergebruiken, te repareren of te renoveren of door het afval te recyclen. Voor de energie die nodig is om producten te maken gebruiken we dan hernieuwbare energie zoals wind, water en zon.
Wat wordt er nu al gedaan?
In kleine cirkels wordt al best veel gedaan. Zo wordt koffiedrab gebruikt als voedingsbodem voor paddenstoelen. Worden petflessen gebruikt om winterjassen van te maken. Ook wordt er al veel gebouwd met hergebruik of recycling in het achterhoofd. Er zijn al talloze voorbeelden te noemen van kleine duurzame cirkels.
Voor een circulaire economie moet je de economie heel anders organiseren dan bij een lineaire economie en is samenwerking tussen alle partijen nog veel meer van belang. Bedrijven moeten binnen de circulaire economie nieuwe verdienmodellen ontwikkelen en de voor hen toegevoegde waarde vinden. Misschien ook hun producten anders gaan ontwerpen. Ook voor consumenten (zie Tips) is een rol weggelegd binnen de circulaire economie.
Oktober 2019, Jolanda Kwakman
Interessante bronnen:
– https://www.ellenmacarthurfoundation.org/
– Route circulair; een roadmap voor een circulair bedrijfsmodel (ISBN 978 90 232 55857)