Het principe van een circulaire economie is dat alle ondernemers gezamenlijk streven naar het behoud van de waarde van alle materialen die rondgaan in de economie. Dit betekent dat geen enkel bedrijf het in zijn eentje kan. Je zult altijd in overleg moeten met leveranciers, afnemers en andere partijen. Een circulaire economie vraagt om samenwerking buiten de bekende traditionele ketens.
Om een start te maken met circulair ondernemen kun je eens naar de volgende vier stappen kijken.
Foto van Dushyant Chaturvedi op Unsplash
Stap 1: begin bij de inkoop
Laten we beginnen bij de achterdeur. Maakbedrijven hebben meestal een goed beeld van de materialen die ze inkopen, omdat ze die zelf bewerken tot nieuwe producten. Maar ook dienstverleners hebben inkoop: gereedschappen, kantoorspullen, meubilair, energie en dienstauto’s bijvoorbeeld. Circulair inkopen is het inzetten van het inkoopinstrument om productie en (her)gebruik van circulaire producten en diensten te stimuleren en daarmee het aanjagen van de circulaire economie. Hoe kun je daar mee beginnen? Bekijk al de inkomende materialen eens met een circulaire bril en vraag je af: welke materialen en producten zijn gemaakt van hergebruikte of gerecyclede materialen? Welke materialen en producten kunnen na gebruik weer opnieuw ingezet worden of worden gerecycled? Wat doe ik met deze spullen als ik ze straks niet meer nodig heb? Pas als je zeker weet dat alle onderdelen, materialen en grondstoffen duurzaam zijn en/of opnieuw nuttig gebruikt gaan worden als jij ervan af wilt, ben je op weg naar een circulair bedrijf.
Kijk eens op Green Deal Circulair Inkopen. Hier vind je een groep van meer dan vijftig organisaties die samenwerken aan de transitie naar een circulaire economie via het inkoopproces.
Het groene brein geeft 8 stappen tot circulair inkopen:
1. Probeer duidelijk te krijgen wat circulair voor jouw organisatie betekent zodat je ook leveranciers kunt vinden die willen bijdragen aan het behalen van dat doel.
2. De interne organisatie: De samenwerking tussen interne afdelingen bepaalt of je tot een geslaagd circulair inkooptraject kunt komen.
3. Start met het in kaart brengen van je behoefte; niet inkopen is immers de meest concrete bijdrage aan de circulaire economie.
4. Zoek de samenwerking. Dit is belangrijk. Neem hierin daarom in de aanbesteding de rol van de regisseur.
5. De aanbestedingsprocedure moet een weerspiegeling zijn van wat je wilt bereiken met de aanbesteding. Voor circulair inkopen zijn samenwerking en innovatie belangrijke aspecten.
6. Meten en beoordelen van circulariteit: Zorg ervoor dat de markt niet onevenredig veel werk moet verzetten om circulariteit inzichtelijk te maken. Zorg er bovendien voor dat het uiteindelijke inzicht genoeg zegt over het circulariteitsniveau van een product en dat een bredere doelgroep dit ook begrijpt.
7. Borging: Circulaire verdienmodellen kunnen een middel zijn om circulair gebruik te borgen, door een financiële prikkel te koppelen aan de circulaire prestaties. Ook kunnen de prestaties in een contract opgenomen worden als KPI’s.
8. Vergeet bij een circulair inkooptraject niet om het contractmanagement ook goed vorm te geven.
– https://www.gdci.nl/
– https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/kenniskaart-circulaire-economie/circulaire-inkoopprocessen/
2. Neem je productontwerp onder de loep
Een volgende stap is te kijken naar je eigen kernactiviteiten. Draagt alles wat je doet bij aan het behoud van de waarde van grondstoffen en materialen? Of worden jouw producten zó ontworpen en gemaakt dat ze uiteindelijk toch in de verbrandingsoven eindigen? Het ontwerpen en maken van producten die voor honderd procent bestaan uit herbruikbare grondstoffen is een kwestie van een lange adem. Daarnaast kun je je afvragen of jouw product bijvoorbeeld goed van kwaliteit is. Gaat het lang mee? Kan de gebruiker het makkelijk onderhouden? En als het stuk gaat, is het dan te repareren? Zijn losse onderdelen goed leverbaar? Krijgt de software na drie jaar nog steeds updates? Circulariteit moet meegenomen worden in alle aspecten van het ontwerp, wil een product circulair zijn. Circulair ontwerp betreft de functie van een product, de oorsprong van de grondstoffen en energie om het te fabriceren, de manier waarop het wordt gebruikt, hersteld en afgedankt, en het businessmodel waarbinnen dit alles gebeurt. Bij fysieke producten begint het echter met de strategie waarmee het product wordt ontworpen.
• Ontwerp om te hechten
Bij deze strategie wordt onderzocht naar de manier waarop gebruikers een bepaalde band ontwikkelen met het object / product dat ze gebruiken zodat dit langer in gebruik blijft.
• Ontwerp voor levensduur
Ontwerp voor duurzaamheid gaat over het ontwikkelen van producten die tegen slijtage kunnen. Deze strategie is gebaseerd op het definiëren van een optimale productbetrouwbaarheid.
• Ontwerp voor compatibiliteit
Ontwerp voor standaardisatie en compatibiliteit is gericht op het maken van producten met onderdelen die ook op andere producten passen.
• Ontwerp voor onderhouds- en reparatiegemak
Ontwerp voor onderhoudsgemak en reparatie maakt het mogelijk producten in topconditie te houden.
• Ontwerp om up te daten
Ontwerp voor uitbreidbaarheid en aanpasbaarheid maakt toekomstige uitbreiding en aanpassing mogelijk. Deze strategie houdt in dat er mogelijkheden zijn om een product te veranderen, te updaten en/of te upgraden.
• Ontwerp voor demontage en hermontage
Ontwerp voor demontage en opnieuw monteren zorgt ervoor dat productonderdelen gemakkelijk kunnen worden gescheiden en weer in elkaar worden gezet. Eenvoudige demontage is een klassieke vereiste voor duurzaamheid. De mogelijkheid om opnieuw in elkaar te zetten is vergelijkbaar met de vorige drie strategieën, maar kan ook bestaan uit assemblage met onderdelen van andere producten om iets anders te worden.
– https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/kenniskaart-circulaire-economie/ontwerp-producten/
3. Kijk eens goed naar je businessmodel
Het lastigste deel van de omschakeling naar een circulaire economie is dat dit voor veel bedrijven inhoudt dat hun complete businessmodel op de schop moet. Dat is best een moeilijke opgave. Maar er zijn wel mooie voorbeelden van. Inmiddels klassiek zijn die van Philips Lighting en Auping. Zij verkopen niet langer lampen en matrassen, maar licht en nachtrust. De spullen die daarvoor nodig zijn (inderdaad: lampen en matrassen) maken ze nog steeds, maar hun klanten schaffen ze niet aan. Ze leasen ze en betalen voor het gebruik. Dat vraagt een heel ander businessmodel.
Het voordeel voor de klant is duidelijk: als het lampje het niet doet of er een matras versleten is, betaal je niks. Je belt gewoon de leverancier om het probleem op te lossen. Dat motiveert de fabrikant om degelijke spullen te maken.
Het voordeel voor Philips en Auping is dat ze eigenaar blijven van alle grondstoffen die in de producten zitten. Als je je spullen zó bouwt dat ze gemakkelijk te demonteren zijn, kun je ze hergebruiken aan het eind van de levensduur, of als de klant een nieuwe versie bestelt.
Als je zelf ook wilt overstappen van een verkoop- naar een leasemodel, heb je een aantal issues op te lossen. Je geldstromen veranderen drastisch, het contact met klanten wordt anders van karakter en je onderhoudsafdeling moet opnieuw ingericht worden.
Lees mijn artikel over circulaire business modellen eens!
4. Vergeet ook je reststromen niet
In een lineaire economie betalen bedrijven (soms fors) voor het laten afvoeren van reststromen. In een circulaire economie ga je tot het uiterste om dat te voorkomen.
• Inventariseren: Allereerst is het handig te inventariseren hoe het gesteld is met jouw reststromen.
• Elimineren: Daarna kun je gaan elimineren. Moet er echt wel een verpakking om het product heen, of kun je het product ook verpakken met gebruik van minder materiaal? Kun je verpakking misschien hergebruiken?
• Verkopen: Je kunt je reststromen ook verkopen. Kan jouw bedrijf kopers vinden die jouw afval omzetten in nieuwe inkomstenstromen? Het komt natuurlijk voor dat jouw reststroom nét niet is wat die andere partij nodig heeft. Dan kan het de moeite lonen om gezamenlijk uit te zoeken of jouw productieproces een beetje aan te passen is, zodat die reststroom wél bruikbaar is.
–https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/kenniskaart-circulaire-economie/reststromen-circulaire-economie/
Maart 2020, Jolanda Kwakman