Wanneer je aan grondstoffen denkt die misschien snel gaan opraken, denk je niet direct aan zand. Woestijnen vol zul je denken. Maar niets is minder waar. Woestijnzand is niet geschikt voor het gebruik in beton of andere toepassingen. Woestijnzand bestaat uit te gladde ronde bolletjes die niet meer aan elkaar kleven. Alleen ruw, nat, hoekig zand is geschikt voor bijvoorbeeld beton. Zand dat als je het in elkaar knijpt de afdruk van je vuist laat zien als je die weer open doet. Daarom importeren ook landen als Saoedi-Arabië, die bekend staan als de grootste zandbakken ter wereld, zand. Volgens geologen is de jacht naar hoekig zand van hoge kwaliteit zo groot dat de voorraden, ook die in de Noordzee, mogelijk al over enkele tientallen jaren zullen zijn uitgeput. Tussen 1900 en 2010 is het wereldwijde volume van natuurlijke grondstoffen die in de bouw en wegenbouw wordt gebruikt met een factor 23 toegenomen (blad Science). En het grootste deel van die grondstoffen bestaat uit zand en grind. Op dit moment halen we meer zand uit de rivieren dan de rivieren kunnen aanmaken. Rivieren maken veel minder zand aan – ongeveer 19 miljard ton, dan er wordt gewonnen (50 miljard ton per jaar). De tekorten zullen niet alleen de vraagprijs opdrijven, maar ook de al bestaande politieke spanningen aanjagen. Politici en deskundigen waarschuwen er al lang voor dat oorlogen van deze eeuw vooral zullen gaan om (drink)water als gevolg van de aanhoudende droogte en de alsmaar uitdijende wereldbevolking. Maar oorlogen om zand zijn een goede tweede.
Foto van Keith Hardy op Unsplash
Rethink, Reuse, Recycle en Replace
Hoe kan het probleem worden opgelost? Volgens geologen en natuurbeschermers kan dat op twee manieren: met andere bouw- en werkmethoden in de bouw en met goede alternatieven voor zand. Bouwpuin wordt nu nog te vaak gebruikt bij de aanleg van wegen. Het zou beter zijn dat puin te hergebruiken in de bouw, waardoor minder beton hoeft te worden aangemaakt. Ook kan een betere recycling van glas, waarvan zand de basisgrondstof is, bijdragen tot minder zandwinning.
De grootste winst kan worden bereikt met alternatieven voor zand. Veel wetenschappelijk onderzoek is gericht op poederkoolvliegas, een restproduct van kolengestookte elektriciteitscentrales. Ook stof uit steengroeves, kiezelhoudend steenpoeder, kalksteen en koperslakken (een bijproduct van koper) kunnen als vulstof voor betonspecie zand vervangen. Bouwproducenten waren aanvankelijk huiverig voor het vliegas omdat dit tot een zwakkere structuur en dus instortingsgevaar zou kunnen leiden. Maar vliegas wint aan terrein in de bouw. Volgens de Vliegasunie verlaagt het de kostprijs van beton, is de specie makkelijker te verwerken en het beton wordt er juist sterker van.
– https://www.ad.nl/wetenschap/zand-wordt-zo-schaars-als-water-en-leidt-tot-oorlog~ab31a60e/
– https://www.scientias.nl/er-dreigt-wereldwijd-tekort-aan-zand/
– https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/zandhonger-van-de-bouw-zorgt-voor-wereldwijde-tekorten~bfa65776/https://nl.wikipedia.org/wiki/Beton